Competentie leerkrachten
Auteur: Karien Coppens • Vakgebied: economie
Welke vaardigheden hebben docenten nodig om Passend onderwijs effectief in te zetten? 
Welke vaardigheden hebben leerkrachten nodig om leerlingen die ondersteuning te kunnen bieden, die ze vanuit hun specifieke onderwijsbehoefte(n) nodig hebben? Een team onder leiding van het ITS zocht het uit.
Interpretatie > Passend onderwijs: scholen zijn verantwoordelijk om alle leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben een goede onderwijsplek te bieden. Dit kan betekenen dat docenten leerlingen met verschillende extra ondersteuningsbehoeften in een klas tegelijk les moeten geven. Dit kunnen kinderen zijn met bijvoorbeeld een autismespectrumstoornis. Het is onduidelijk hoe docenten hiermee effectief en efficiënt in de klas kunnen omgaan.
De vraag welke vaardigheden leerkrachten nodig hebben voor passend onderwijs, wordt sinds de invoering van passend onderwijs regelmatig gesteld. Niet gek, want uit onderzoek blijkt dat leerkrachtkwaliteit en de leerkracht-leerling relatie essentiële factoren zijn in het onderwijsproces (1) (2). Een team onder leiding van ITS ging op zoek naar het antwoord op de vraag: Welke vaardigheden hebben leerkrachten nodig om leerlingen die ondersteuning te kunnen bieden, die ze vanuit hun specifieke onderwijsbehoefte(n) nodig hebben? (3)
Op basis van de literatuur stelden ze dat ‘passend onderwijs’ eigenlijk net als ‘omgaan met verschillen’ en ‘onderwijs op maat’ gezien kan worden als een nieuw begrip voor het oudere begrip ‘adaptief onderwijs’ (4)
Ook stelden ze dat op basis van eerder onderzoek de ondersteuningsbehoeften – of onderwijszorgbehoeften – van leerlingen vertaald kunnen worden naar twee hoofdcategorieën van leerkrachtcompetenties (5) (6)
1) omgaan met cognitieve verschillen (of leerproblemen) en
2) omgaan met (sociaalemotionele en) gedragsproblemen.
De onderzoekers gingen vervolgens op zoek naar literatuurbronnen waarin competenties en vaardigheden worden besproken die van belang zijn om in deze onderwijszorgbehoefte van leerlingen te voorzien. De competenties die ze vinden vallen eigenlijk allemaal binnen de SBL-competenties (7). Ze geven echter aan dat het belangrijk is om een onderscheid te maken tussen (8):
- Basisvaardigheden, deze zijn nodig om goed onderwijs te geven (omgaan met verschillen is een basisvaardigheid);
- omplexe vaardigheden, deze zijn nodig om maatwerk te leveren voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (gerelateerd aan het ondersteuningsprofiel van de school).
Uiteindelijk komen de onderzoekers uit op de lijst zoals die in de Bijlage 1 is weergegeven. Kort gezegd, blijkt uit de literatuur - maar ook uit interviews en vragenlijsten - dat de volgende vaardigheden/competenties cruciaal zijn voor het effectief en efficiënt omgaan in de klas met onderwijszorgbehoeften:
1) Reflectievermogen.
2) Kennis van leerlijnen en het kunnen differentiëren daarin.
3) Het omgaan met gedragsproblemen.
4) Houdingsaspecten of attitudes.
Bij punt 4 gaat het over zaken als: Hoe staat het team tegenover het op school opnemen van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften? Hebben leerkrachten het gevoel leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften te kunnen bieden wat ze nodig hebben? En voelen leerkrachten zich wel of niet overbelast door het onderwijs aan deze leerlingen? Dit punt benadrukt het belang van de aanwezigheid van een goede infrastructuur op school.
Meer weten? In het onderzoeksrapport wordt onder andere ook nog ingegaan op welke competenties leerkrachten wel of niet bezitten en de randvoorwaarden op schoolniveau en daarbuiten die van belang zijn bij het (verder) ontwikkelen van competenties gericht op passend onderwijs.
